2011-03-22 - шүлэг
П.Бадарчийн
Есөн эрдэнэ шүлэг
Ивээлт нарны нь цацрал алтан эрдэнэ
Элгэн уулсын нь оргил мөнгөн эрдэнэ
Илчийн улаан гал нь шүрэн эрдэнэ
Ээжийн цагаан сүү нь сувд эрдэнэ
Энгүй өргөн тал нь оюу эрдэнэ
Эрхэс наадах тэнгэр нь номин эрдэнэ
Элбэрлийн цагаан гэр нь тана эрдэнэ
Энх үүрийн туяа нь зэс эрдэнэ
Эрхэт ардын нь эв ган эрдэнэ
Эх орон минь есөн эрдэнэ
Эргэх их дэлхийн уул усанд тэгшхэн
Илч гэрлийн гайхамшиг мандсан нар алтан билээ
Энгүй өргөн талын шимт хөрсөнд төлжиж
Эрдэнийн түрүү сугсруулсан амуу тариа алтан билээ
Энэ сайхан монголын удам залгасан бүл
Энхрий хос амрагийн дурсгалын бөгж нь алтан билээ
Энэрэлт төрийн далбаанд эгнэгт өнгөлөг гялалзсан
Эрдэнийн соёмбо үсэг
Элэгдэшгүй алтан билээ
Авралын гэгээн нар нь алтан
Ачит төрийн сүлд нь алтан
Арвайн түмэн түрүү нь алтан
Амраг хосын дурсгал нь алтан
Миний эх орон алтан эрдэнийн билээ
Саваа дүүрэн мэлтэлзэх
Онон, Хэрлэнгийн урсгал
Сартай шөнөөр ажихад мөнгөн хээтэй байв
Саалийнхаа дээжийг өргөж, аянд хүүгээ үдсэн
Санаа нь сүү эхийн, цацлын халбага мөнгөн байв
Саатаж алсад суугаад аавдаа очиж золговол
Санасан эцгийн зэхсэн эмээл мөнгөн байв
Эцгийн зэхсэн эмээл нь мөнгөн
Ээжийн цацлын халбага нь мөнгөн
Сар наадсан ус нь мөнгөн
Сархад мэлтэлзсэн хундага нь мөнгөн
Миний эх орон мөнгөн эрдэнийн билээ
Улсынхаа заяаг түшиж хувьсгалч ах нарын
Уухайлан мандуулсан туг шүр адил улаан билээ
Уламж эртнээс дээдэлсэн монгол хүний голомт
Угалз дөлт гал минь шүр адил улаан билээ
Удмаас буян төгс өргөө цагаан гэрийн минь
Унь тооны бүхлээрээ шүр адил туяаран билээ
Уул усны савд уран бие найгуулсан
Удвал цэцгийн дэлбээ шүр адил дөлтөн билээ
Хурын улаан цэцэг нь шүрэн
Хувьсгалын улаан туг нь шүрэн
Хурц улаан гал нь шүрэн
Хорол улаан тооно нь шүрэн
Миний эх орон шүр эрдэнийн билээ
Өргөн талын элгэнд чандманаланхан буусан
Өргөө гэрүүд минь танан өнгөөр цавцайна
Өчнөөн үеийг элээсэн хангайн буурал уулсын
Өвгөн цаст оргил танан өнгөөр цагаарна
Өлзийт ерөөл билэгдэж, өнөр буурал эхийн
Өргөсөн сүүний дусал танан өнгөөр цацарна
Өнөөдрийн сайхан үеийн бат цагаан харшууд
Өвлөж хойчдоо үлдээх тана эрдэнэ байна
Хайрын цагаан сүү нь танан
Ханат цагаан гэр нь танан
Хангайн цагаан оргил нь танан
Хашийн цагаан орд нь танан
Миний эх орон танан эрдэнийн билээ
Yүлгүй шөнийн тэнгэрт сүүн заадас татуулж
Өвч түгсэн одод сувд адил гялалзана
Yелээ татсан талын энгээр тархан бэлчсэн
Yржилт хонин сүрэг минь сувдранхан налайна
Yнэрт тансаг өвсний ширхэг тоолон буусан
Yүрийн ариун шүүдэр сувдан далай байна
Yр буяны <<тэнгэр>> саальчин монгол хүүхний
Yсний гоёхон даруулга сувдан хээтэй байна
Хөх тэнгэрийн нь одод сувдан
Хөдөө талын нь сүрэг сувдан
Энх үрийн нь шүүдэр сувдан
Эгэл саальчны гоёл нь сувдан
Миний эх орон сувд эрдэнийн билээ
Эр биеийн хийморь сэргэж үүрийн талд давхивал
Энгүй тэнгэр зүүнээсээ зэсийн өнгөөр хаяарлаа
Ээлт сүргээ хурааж үдшийн хотонд ирвэл
Энэтээх үүлсийн хормой зэс эмжээр татлаа
Эгшигт дуугаа аялж айргаа аягалан суувал
Идээ сөгнөсөн хувин зэс бүстэй байлаа
Энхийн их ордны ган нуруу холбож
Эвийн гагнуур тавивал зэсийн өнгөөр цацарлаа
Саалийн хувингийн бүс нь зэс
Сайн гагнуурын оч нь зэс
Онгон үүрийн туяа нь зэс
Оройн үүлсийн хаяа нь зэс
Миний эх орон зэс эрдэнийн билээ
Ухаан санаа цэлмэх уулсынхаа хярд гарвал
Ургаа сум шиг гацуур оюу ногоон байв
Уудам талдаа ирээд дөрөө мултлан буувал
Урьхан намрын ганга нь оюу ногоон байв
Уран бидэр татах нуураа хөвөөлөн алхвал
Усны цээлд замаг нь оюу ногоон байв
Унаган хүлгээ хантайрч эмээлийн дөрөө авбал
Угалз ширээлсэн гөлөм нь оюу ногоон байв
Усны зөөлөн замаг нь оюу
Угалз ширээлсэн гөлөм нь оюу
Урьхан намрын ганга нь оюу
Уулсын сайхан гацуур нь оюу
Миний эх орон оюу эрдэнийн билээ
Хүү миний заяанд эхийн сүү шиг ариухан
Хүслийн сайхан тэнгэр номин цэнхэр юм
Хүлэг морин гүйх хаврын налгар өдөр
Хүрээлсэн талын зэрэглээ номин цэнхэр юм
Хүйтэн өвлийг халсан дулаан цагийн билэгдэл
Хүүшид ургасан яргуй номин цэнхэр юм
Хүний дээд аавдаа, шинийн нэгэнд золгохдоо
Хүндлэн барьсан баранзад номин цэнхэр юм
Эрхсийн цэнхэр тэнгэр нь номин
Илбийн цэнхэр зэрэглээ нь номин
Эхний цэнхэр цэцэг нь номин
Энхийн цэнхэр хадаг нь номин
Миний эх орон номин эрдэнийн билээ
Эрмэг хүлэг морь минь хазаар даран хатирахад
Эгшиг татах амгай зуузай нь ган билээ
Илч гэрэл өртөөлсөн аварга их алхаа
Эрчмийн баганад бэхэлсэн зузаан утас ган билээ
Эх сайхан орныхоо дархан хилийн харуул
Эр цэргийн зэвсэг эмтэршгүй илд нь ган билээ
Эрхэм алдраа бадруулсан өнөр өөдрөг түмэн
Эрэлхэг монгол ардын эв нь ган билээ
Уран хазаарын амгай нь ган
Урсгалт гэрлийн утас нь ган
Эр цэргийн зэвсэг нь ган
Эрхэт ардын эв нь ган
Миний эх орон ган эрдэнийн билээ
Мэргэд цэцэлсэн далай хөлгөн их судрыг
Миний ард түмэн есөн эрдэнээр бичдэг билээ
Мөнх бусыг дагасан ачит буурлаа хүндэлж
Миний ард түмэн есөн эрдэнэ дэвсдэг билээ
Мөхөлгүй эрдэнийн дээж есөн эрдэм төгс
Миний ард түмэн улсаа бадруулж яваа билээ
Мөрөөдөл хүслийн дээд эв хамтад хүрч
Миний ард түмний есөн хүсэл бүрдэх билээ. 1971 он
Монголын уран зохиолын дээжис 2-р боть Төв аймгийн Баянжаргалан суманд 1939 онд төржээ. 1960 оноос уран бүтээлээ эхэлж Морьд, Есөн эрдэнийн орон, Алтан тоос, Зургаан мөнгөн мичид, Ширхэг цагаан сувд, Хэрлэн зэрэг яруу найргийн ном хэвлүүлжээ. 1981 онд Монголын Зохиолчдын Эвлэлийн шагнал, 1981 онд Д.Нацагдоржийн шагнал хүртжээ. Ивээлт нарны нь цацрал алтан эрдэнэ Элгэн уулсын нь оргил мөнгөн эрдэнэ Илчийн улаан гал нь шүрэн эрдэнэ Ээжийн цагаан сүү нь сувд эрдэнэ Энгүй өргөн тал нь оюу эрдэнэ Эрхэс наадах тэнгэр нь номин эрдэнэ Элбэрлийн цагаан гэр нь тана эрдэнэ Энх үүрийн туяа нь зэс эрдэнэ Эрхэт ардын нь эв ган эрдэнэ Эх орон минь есөн эрдэнэ Эргэх их дэлхийн уул усанд тэгшхэн Илч гэрлийн гайхамшиг мандсан нар алтан билээ Энгүй өргөн талын шимт хөрсөнд төлжиж Эрдэнийн түрүү сугсруулсан амуу тариа алтан билээ Энэ сайхан монголын удам залгасан бүл Энхрий хос амрагийн дурсгалын бөгж нь алтан билээ Энэрэлт төрийн далбаанд эгнэгт өнгөлөг гялалзсан Эрдэнийн соёмбо үсэг Элэгдэшгүй алтан билээ Авралын гэгээн нар нь алтан Ачит төрийн сүлд нь алтан Арвайн түмэн түрүү нь алтан Амраг хосын дурсгал нь алтан Миний эх орон алтан эрдэнийн билээ Саваа дүүрэн мэлтэлзэх Онон, Хэрлэнгийн урсгал Сартай шөнөөр ажихад мөнгөн хээтэй байв Саалийнхаа дээжийг өргөж, аянд хүүгээ үдсэн Санаа нь сүү эхийн, цацлын халбага мөнгөн байв Саатаж алсад суугаад аавдаа очиж золговол Санасан эцгийн зэхсэн эмээл мөнгөн байв Эцгийн зэхсэн эмээл нь мөнгөн Ээжийн цацлын халбага нь мөнгөн Сар наадсан ус нь мөнгөн Сархад мэлтэлзсэн хундага нь мөнгөн Миний эх орон мөнгөн эрдэнийн билээ Улсынхаа заяаг түшиж хувьсгалч ах нарын Уухайлан мандуулсан туг шүр адил улаан билээ Уламж эртнээс дээдэлсэн монгол хүний голомт Угалз дөлт гал минь шүр адил улаан билээ Удмаас буян төгс өргөө цагаан гэрийн минь Унь тооны бүхлээрээ шүр адил туяаран билээ Уул усны савд уран бие найгуулсан Удвал цэцгийн дэлбээ шүр адил дөлтөн билээ Хурын улаан цэцэг нь шүрэн Хувьсгалын улаан туг нь шүрэн Хурц улаан гал нь шүрэн Хорол улаан тооно нь шүрэн Миний эх орон шүр эрдэнийн билээ Өргөн талын элгэнд чандманаланхан буусан Өргөө гэрүүд минь танан өнгөөр цавцайна Өчнөөн үеийг элээсэн хангайн буурал уулсын Өвгөн цаст оргил танан өнгөөр цагаарна Өлзийт ерөөл билэгдэж, өнөр буурал эхийн Өргөсөн сүүний дусал танан өнгөөр цацарна Өнөөдрийн сайхан үеийн бат цагаан харшууд Өвлөж хойчдоо үлдээх тана эрдэнэ байна Хайрын цагаан сүү нь танан Ханат цагаан гэр нь танан Хангайн цагаан оргил нь танан Хашийн цагаан орд нь танан Миний эх орон танан эрдэнийн билээ Yүлгүй шөнийн тэнгэрт сүүн заадас татуулж Өвч түгсэн одод сувд адил гялалзана Yелээ татсан талын энгээр тархан бэлчсэн Yржилт хонин сүрэг минь сувдранхан налайна Yнэрт тансаг өвсний ширхэг тоолон буусан Yүрийн ариун шүүдэр сувдан далай байна Yр буяны <<тэнгэр>> саальчин монгол хүүхний Yсний гоёхон даруулга сувдан хээтэй байна Хөх тэнгэрийн нь одод сувдан Хөдөө талын нь сүрэг сувдан Энх үрийн нь шүүдэр сувдан Эгэл саальчны гоёл нь сувдан Миний эх орон сувд эрдэнийн билээ Эр биеийн хийморь сэргэж үүрийн талд давхивал Энгүй тэнгэр зүүнээсээ зэсийн өнгөөр хаяарлаа Ээлт сүргээ хурааж үдшийн хотонд ирвэл Энэтээх үүлсийн хормой зэс эмжээр татлаа Эгшигт дуугаа аялж айргаа аягалан суувал Идээ сөгнөсөн хувин зэс бүстэй байлаа Энхийн их ордны ган нуруу холбож Эвийн гагнуур тавивал зэсийн өнгөөр цацарлаа Саалийн хувингийн бүс нь зэс Сайн гагнуурын оч нь зэс Онгон үүрийн туяа нь зэс Оройн үүлсийн хаяа нь зэс Миний эх орон зэс эрдэнийн билээ Ухаан санаа цэлмэх уулсынхаа хярд гарвал Ургаа сум шиг гацуур оюу ногоон байв Уудам талдаа ирээд дөрөө мултлан буувал Урьхан намрын ганга нь оюу ногоон байв Уран бидэр татах нуураа хөвөөлөн алхвал Усны цээлд замаг нь оюу ногоон байв Унаган хүлгээ хантайрч эмээлийн дөрөө авбал Угалз ширээлсэн гөлөм нь оюу ногоон байв Усны зөөлөн замаг нь оюу Угалз ширээлсэн гөлөм нь оюу Урьхан намрын ганга нь оюу Уулсын сайхан гацуур нь оюу Миний эх орон оюу эрдэнийн билээ Хүү миний заяанд эхийн сүү шиг ариухан Хүслийн сайхан тэнгэр номин цэнхэр юм Хүлэг морин гүйх хаврын налгар өдөр Хүрээлсэн талын зэрэглээ номин цэнхэр юм Хүйтэн өвлийг халсан дулаан цагийн билэгдэл Хүүшид ургасан яргуй номин цэнхэр юм Хүний дээд аавдаа, шинийн нэгэнд золгохдоо Хүндлэн барьсан баранзад номин цэнхэр юм Эрхсийн цэнхэр тэнгэр нь номин Илбийн цэнхэр зэрэглээ нь номин Эхний цэнхэр цэцэг нь номин Энхийн цэнхэр хадаг нь номин Миний эх орон номин эрдэнийн билээ Эрмэг хүлэг морь минь хазаар даран хатирахад Эгшиг татах амгай зуузай нь ган билээ Илч гэрэл өртөөлсөн аварга их алхаа Эрчмийн баганад бэхэлсэн зузаан утас ган билээ Эх сайхан орныхоо дархан хилийн харуул Эр цэргийн зэвсэг эмтэршгүй илд нь ган билээ Эрхэм алдраа бадруулсан өнөр өөдрөг түмэн Эрэлхэг монгол ардын эв нь ган билээ Уран хазаарын амгай нь ган Урсгалт гэрлийн утас нь ган Эр цэргийн зэвсэг нь ган Эрхэт ардын эв нь ган Миний эх орон ган эрдэнийн билээ Мэргэд цэцэлсэн далай хөлгөн их судрыг Миний ард түмэн есөн эрдэнээр бичдэг билээ Мөнх бусыг дагасан ачит буурлаа хүндэлж Миний ард түмэн есөн эрдэнэ дэвсдэг билээ Мөхөлгүй эрдэнийн дээж есөн эрдэм төгс Миний ард түмэн улсаа бадруулж яваа билээ Мөрөөдөл хүслийн дээд эв хамтад хүрч Миний ард түмний есөн хүсэл бүрдэх билээ. 1971 он Монголын уран зохиолын дээжис 2-р боть Төв аймгийн Баянжаргалан суманд 1939 онд төржээ. 1960 оноос уран бүтээлээ эхэлж Морьд, Есөн эрдэнийн орон, Алтан тоос, Зургаан мөнгөн мичид, Ширхэг цагаан сувд, Хэрлэн зэрэг яруу найргийн ном хэвлүүлжээ. 1981 онд Монголын Зохиолчдын Эвлэлийн шагнал, 1981 онд Д.Нацагдоржийн шагнал хүртжээ.
